Mikroplastik Nedir?
Mikroplastikler, 5 mm'den daha küçük ve çevre kirliliğine sebep olan, çoğunlukla petrol türevli olup suda çözünmeyen, düzgün şekilli veya şekilsiz polimerik parçacıklara verilen isimdir.
Mikroplastik tipleri neler?
Birincil mikroplastikler, kozmetik gibi ticari kullanım için tasarlanmış
küçük parçacıkların yanı sıra giyim ve balık ağı gibi diğer tekstil ürünlerinden
dökülen mikro elyaflardır.
İkincil mikroplastikler, su şişeleri gibi daha büyük plastik ürünlerin
parçalanmasından oluşur. Bu bozulma, başta güneş radyasyonu ve okyanus dalgaları
olmak üzere çevresel faktörlere maruz kalmaktan kaynaklanır.
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/microplastics/
Mikroplastik kirliliği insanlar ve canlılar için dünya çapında bir küresel
sorundur. Planktonlardan balinalara kadar deniz organizmalarında, ticari deniz
ürünlerinde mikroplastikler tespit edilmiştir. Okyanustaki mikroplastikler,
deniz organizmaları tarafından yutulmadan önce diğer zararlı kimyasallarla
bağlanabilir. Sonuç olarak; besin zincirinden alımla, içme suyu kaynaklarında
bulunmasıyla, gıdanın yutulmasıyla insanlar da mikroplastiklere maruz kalmış
olur. Bu durum gıda güvenliği ve insan sağlığı için risk taşır.
Gıdanın yanı sıra günlük hayatta kullanılan yaygın ev ürünleri, kişisel bakım
ürünlerinde mikroplastikler mevcuttur. Örneğin; Diş macunu, makyaj ürünleri,
peelingler, ıslak mendil, güneş kremi, şampuan, deterjanlar, temizlik ürünleri
ve sigara filtreleri.
Her alanda karşılaştığımız Mikroplastiklerin insan vücuduna girişiyle, maruz
kalma, adsorpsiyon ve toksik etkiler gerçekleşir. Maruziyet; soluma, yutma, deri
ile sağlanırken adsorpsiyon; lenf ve dolaşım sistemi, pinositoz ve fagositik
süreçle gerçekleşir. Karaciğer, nörolojik, üreme sistemi, mide bağırsak
toksisitesi ve kanser gibi etkilere sebep olur. Kullanım alışkanlıklarına göre
değişiklik göstermekle beraber, yılda ortalama 50.000 plastik molekülü
yutmaktayız yaklaşık olarak 125 gramla eş değerdir.
2019 yılında Environmental Science’da yayımlanan çalışma da şişelenmiş suların
musluk sularına göre 22 kat daha fazla mikroplastik içerdiği belirtildi.
Greenpeace Akdeniz tarafından gerçekleştirilen çalışmada Türkiye'nin çeşitli
illerinde satılan midye dolamalarda 1 tane midyede 0.6 adet mikroplastik olduğu
bulunmuştur. Çalışmanın sonucunda türkiyede incelenen balıkların %44 ‘ünün
midesinde çoğu tek kullanımlık plastiklere ait mikroplastiklerin varlığı
açıklandı.
Her yıl mevcut atıklara eklenen plastik miktarının- ister mühürlü çöplüklere
dikkatlice atılmış olsun, isterse karaya ve denize saçılmış olsun- 2016'da 188
milyon tondan, 2040 yılında 380 milyon tona çıkabileceği öngörülüyor. Tahminlere
göre bunun yaklaşık 10 milyon tonu mikroplastik formunda olacak.
Plastik kirliliğini azaltmak için kanıtlanmış her çözümün benimsenmesi ve
yeniden kullanılabilir sistemlere geçiş, sürdürülebilirlik, alternatif
malzemelerin benimsenmesi ve plastiğin geri dönüştürülmesi dahil olmak üzere
mümkün olduğunca çabuk ölçeklendirilmesiyle eklenen plastik atık miktarının 140
milyona düşebileceği belirtildi. Sağlıklı ve Sürdürülebilir bir dünya için;
sadece bir kez kullanılan ve atılan plastikleri hayatımızdan çıkarmak, önlemler
almak gereklidir.
https://www.nature.com/articles/d41586-021-01143-3
Mikroplastik kirliliği nasıl önlenebilir?
1. Tek kullanımlık poşet, pipet, bardak, şişe vs. kullanımından vazgeçin.
2. Geri dönüştürün. Günümüzde plastiğin %9’ u dönüştürülebiliniyor.
3. Çevresel eylem ve yasaklara destek olun. Çevreci politiklari benimseyin.
4. Mikroboncuk içeren ürünlerden kaçının.
5. Balmumu saklama ürünlerini kullanın.
6. Microbead içeren kozmetik ürünlerini almayın.
7. Etrafınızdakileri bilgilendirin.
8. Plastik ayak izinizi azaltın.
9. Sürdürülebilirlik kavramını önemseyin.
10. Çevre dostu markaları tercih edin.
Nergiz OKUR
Bursa Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği
